Αυτό το βιβλίο με τον τεράστιο κι όλο σασπένς τίτλο είναι από εκείνα που τα έχουμε διαβάσει αμέτρητες φορές και κάθε ανάγνωση μοιάζει με την πρώτη. Τα μικρά το ζητάνε συχνά –κι ας το ξέρουν απέξω- κι εμένα μου έχει δώσει πολλές φορές έμπνευση για κουβέντα και παιχνίδι μαζί τους. Ο Paul Bright έχει γράψει μία αγαπησιαρική κι αστεία ιστορία για τη στιγμή που καλούμαστε οι γονείς να καθησυχάσουμε τους φόβους των μικρών μας και να τα βοηθήσουμε να τους ξεπεράσουν.

Στο δάσος μαίνεται μία θυελλώδης καταιγίδα. Ο γονείς κοιμούνται άνετα στο κρεβάτι τους. Ξάφνου, εμφανίζεται το μωρό αρκουδάκι και ξυπνάει τον μπαμπά αρκούδο. Του λέει ότι υπάρχει έξω ένα τέρας και φοβάται μην το φάει: «Τι φοβητσιάρης που είσαι! Δεν υπάρχουν τέρατα!» του απαντάει ο μπαμπάς του, μα το αγκαλιάζει να κοιμηθεί μαζί τους. Η σκηνή επαναλαμβάνεται με το μικρό και μετά με το μεγαλύτερο αρκουδάκι.

Ενώ, όμως, τα αρκουδάκια κοιμούνται πλέον γαλήνια, ο φόβος τους μεταδίδεται στον μπαμπά τους, ο οποίος μένει άυπνος και ανήσυχος. Κουκουλωμένος με την κουβέρτα, ακούει τους κεραυνούς να βροντάνε, τον άνεμο να βουίζει, βλέπει παράξενες σκιές να χορεύουν στους τοίχους. Ένα ξαφνικό χτύπημα στην πόρτα ξυπνάει και την υπόλοιπη οικογένεια. Τι θα κάνει ο μπαμπάς αρκούδος;… Θα πω, μόνο, ότι κλέβει την παράσταση με τα καμώματά του.

Το κείμενο του Paul Bright και οι εικόνες της Jane Chapman διηγούνται ισότιμα την ιστορία με χιούμορ και απλότητα. Η ατμοσφαιρική εικονογράφηση, oι εκφράσεις των προσώπων, τα χρώματα και οι αντιθέσεις τους, οι μικρές λεπτομέρειες της οικογενειακής ζωής με τα παιχνίδια στο πάτωμα και τη θαλπωρή της αγκαλιάς στο μεγάλο κρεβάτι γοητεύουν τα μικρά.

Η αφήγηση του Paul Bright εναλλάσσεται ανάμεσα στην κακοκαιρία και την νύχτα της οικογένειας. Τα καιρικά φαινόμενα περιγράφονται με ζωντάνια και παραστατικότητα κι η γραμματοσειρά αυξομειώνεται ανάλογα με την ένταση τους. Με αυτόν τον τρόπο τα μικρά νιώθουν πολλή αγωνία για το τι θα συμβεί, μα το τέλος, πέρα από ευρηματικό, είναι απολαυστικά ξεκαρδιστικό.

Το σκοτάδι, οι ήχοι της καταιγίδας, οι παράξενες σκιές μπορούν να τροφοδοτήσουν την φαντασία των μικρών με εξωπραγματικές και τρομαχτικές εικόνες. Φυσικά τέτοιου είδους φόβοι μάς φαίνονται παράλογοι κι αναίτιοι. Ο Paul Bright σαν να μας υπενθυμίζει πώς να τους κατανοούμε και να τους αποδεχόμαστε. Ο μπαμπάς αρκούδος αφήνει τα αρκουδάκια να κοιμηθούν μαζί του κι αυτό μετράει, ωστόσο παρορμητικά υποτιμάει τον φόβο τους.

Εκφράσεις, όπως «μην είσαι φοβητσιάρης/ μόνο τα μωρά φοβούνται/ θέλω να είσαι γενναίος» δε βοηθάνε ποτέ. Αντίθετα, αν πούμε «αυτή η σκιά μοιάζει τρομακτική/ κι εγώ στην ηλικία σου φοβόμουν το σκοτάδι» τα παιδιά θα νιώσουν ότι οι φόβοι τους γίνονται πιστευτοί. Μόνο αν σεβόμαστε τους φόβους τους και συμπαραστεκόμαστε στα μικρά μας θα μπορέσουν εκείνα να τους αντιμετωπίσουν κι εντέλει να τους ξεπεράσουν.

Με αφορμή το «Όταν οι αρκούδες πήγαν για ύπνο» μπορούμε να κάνουμε τις παρακάτω δραστηριότητες:

• Προτείνουμε στα παιδιά να ζωγραφίσουν αυτό που τους προκαλεί φόβο σε μία σελίδα και σε μία άλλη αυτό που τα κάνει να νιώθουν ασφαλή. Προσπαθούμε να τα κάνουμε να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και τα ακούμε χωρίς να τα κρίνουμε. (Να διευκρινίσω ότι για τις μικρές ηλικίες, ζωγραφική είναι μία μουντζούρα που έχει όνομα -δράκος, λύκος κ.α).
• Είχα δει ότι στο εξωτερικό η έκδοση του βιβλίου περιλαμβάνει cd με ηχητικά εφέ. Έτσι, είχα την ιδέα να βρω στο youtube ήχους της φύσης κι έκτοτε συνοδεύουν τις αναγνώσεις μας. Πέραν του ότι δημιουργούν ατμόσφαιρα, τα μικρά εξοικειώνονται μαζί τους και μαθαίνουν να τους αναγνωρίζουν. Επίσης, ακούμε και συγκρίνουμε διαφορετικούς ήχους, τον ποταμό που κυλάει ήρεμα με τον ορμητικό ποταμό που ξεχειλίζει.
• Μιλάμε για τις καιρικές συνθήκες, τους επισημαίνουμε πόσο επικίνδυνα είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, αν δε βρισκόμαστε σε ασφαλές μέρος. Μπορεί να είναι τρομαχτικές οι θύελλες και οι καταιγίδες, αλλά κάποτε θα τελειώσουν.
• Παίζουμε με τις σκιές. Φωτίζοντας κάποια αντικείμενα από διαφορετικές οπτικές γωνίες τους δείχνουμε πώς δημιουργούνται οι σκιές και πόσο διαφέρουν από τα ίδια τα αντικείμενα. Αν φωτίσουμε, για παράδειγμα, μια τούφα από τα μαλλιά μας, μένουν έκπληκτα από τη σκιά που δημιουργείται.
• Με σύντομη αφήγηση, με την ιστορία ήδη χωρισμένη σε σκηνές, τα λόγια των ηρώων απλά κι εύκολα, είναι ιδανικό παραμύθι για δραματοποίηση. Αν προσθέσετε ηχητικά εφέ κι ανάλογο φωτισμό, γίνεται κανονική θεατρική παράσταση, αλλά όπως και να έχει σίγουρα θα γελάσετε πάρα μα πάρα πολύ.

Κι αυτό, κυρίως, είναι που με ενθουσιάζει σε αυτό το παραμύθι, το ότι o Paul Bright πραγματεύεται το φόβο χωρίς διδακτισμό και σοβαροφάνεια. Αλλά με έναν γιγαντιαίο αρκούδο που τρέμει από τον φόβο σαν ψάρι…

Εκδόσεις Κόκκινη κλωστή δεμένη, 2008

Ηλικία: 3