«Αλήθεια έγινε έτσι με τον Ματίς ή έτσι το λέει το βιβλίο;» με ρώτησε η επτάχρονη κόρη μου, την πρώτη φορά που το διαβάσαμε. Αυτό όμως δεν κάνει η λογοτεχνία; Ένα πραγματικό γεγονός, το μεταμορφώνει σε μαγικό παραμύθι. Στ’ αλήθεια, λοιπόν, ο σπουδαίος Γάλλος καλλιτέχνης Ανρί Ματίς, την τελευταία δεκαετία της ζωής του δεν μπορεί πλέον να ζωγραφίσει, όντας καθηλωμένος από μη αναστρέψιμα προβλήματα υγείας. Τότε είναι που επινοεί μια πρωτοποριακή, για την εποχή, τέχνη που βασίζεται στην χαρτοκοπτική (cut-outs). Με τη βοήθεια των μαθητευόμενών του, κόβει χαρτόνια βαμμένα με χρώματα γκουάς (=υδροχρώματα με κόλλα), τα συνθέτει σε κολάζ και τα στερεώνει, συνήθως, σε καμβάδες. Ο ίδιος θα πει ότι ζωγραφίζει με ψαλίδι.

Αυτήν την όμορφη και συγκινητική ιστορία μας διηγείται το βιβλίο «Ο κήπος του Ματίς». Με εικονογράφηση από χρωματιστές χαρτοκοπτικές και με απλό και κατανοητό τρόπο μυεί τα παιδιά στον κόσμο της τέχνης, της δημιουργίας και των χρωμάτων. Πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη και εντυπωσιακή έκδοση, η οποία περιλαμβάνει την αναπαραγωγή οκτώ έργων του Ματίς, τρία από αυτά σε μεγάλες σελίδες που αναδιπλώνονται.

Η ανάγνωση

Τη μέρα που ο Ματίς κόβει ένα κομμάτι λευκό χαρτί σε σχήμα μικρού πουλιού αρχίζει και το ταξίδι του/μας στη δημιουργία. Το παρατηρεί, λυπάται να το πετάξει, το στερεώνει στον τοίχο για να κρύψει έναν λεκέ (αυτό φαίνεται αστείο στα παιδιά και δίνει ιδέες στη μαμά). Για να μη νιώθει το πουλί μόνο του κόβει κι άλλα διαφορετικά σχήματα, τα οποία κολλάει, επίσης, στον τοίχο.

Συνεπαρμένος από τη διαδικασία και το αποτέλεσμα, παίζει με τα χρώματα και τους συνδυασμούς τους, εμπνέεται σχήματα από την καθημερινότητα, τις αναμνήσεις του, τη διάθεσή του. Ολοένα εμπλουτίζει τη χρωματική του παλέτα, ολοένα και μεγαλώνουν τα σχήματα. Ώσπου, στο τέλος καλύπτουν ολόκληρο το εργαστήριο του, το οποίο μεταμορφώνεται, πλέον, σε έναν πολύχρωμο ανθισμένο κήπο. Συνεπαρμένοι κι εμείς μεταφερόμαστε στον κήπο του και παρακολουθούμε πώς νιώθει ο καλλιτέχνης, με τι πειραματίζεται, πώς η μια ιδέα γεννάει την άλλη, πώς το ταξίδι στη δημιουργία δεν έχει τέλος.

Από τη πρώτη κιόλας ανάγνωση διαπιστώνουμε ότι η δημιουργική έκσταση του καλλιτέχνη μεταδίδεται στα παιδιά. Με επιφωνήματα ενθουσιασμού κάθε φορά που ξεδιπλώνονται οι μεγάλες εικόνες, ρωτάνε, επισημαίνουν λεπτομέρειες. Μιλάνε για τα αγαπημένα τους  χρώματα, λένε με τι τους μοιάζουν τα σχήματα (εννοείται ότι δεν είναι βιβλίο για καληνύχτα!).

Οι δραστηριότητες

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα μας δίνεται μια πολύ όμορφη ευκαιρία να δημιουργήσουμε παίζοντας μαζί με τα παιδιά μας. Από μόνο του το βιβλίο είναι πηγή έμπνευσης για ποικίλες δραστηριότητες και παιχνίδια χαρτοκοπτικής, ανάλογα με την ηλικία, τις προτιμήσεις τους, σε συνδυασμό με τη φαντασία και τις ιδέες των μικρών μας. (Στο pinterest έχω συγκεντρώσει απλές, ανέξοδες κι εύκολες προτάσεις)

Εμείς ακολουθήσαμε τα βήματα του Ματίς, αρχίσαμε κόβοντας ένα πουλί κι έκτοτε οι αναγνώσεις μας συνοδεύονται κι από διαφορετική δραστηριότητα.

• Κόβουμε με τα παιδιά διαφορετικά σχήματα σε χρώματα που διαλέγουν. Τα κομμένα χαρτιά δεν τα πετάμε, καθώς από αυτά προκύπτουν άλλα σχήματα. Τα σχήματα ζωγραφίζονται εύκολα: τραβάμε μια γραμμή με άλλες γραμμές πάνω της, σαν φύλλο ή σαν x και σχεδιάζουμε το περίγραμμα με καμπύλες. Με τα σχήματα, τα παιδιά κάνουν συνθέσεις σε μεγάλες επιφάνειες (όπως στον τοίχο της πρώτης φωτογραφίας) ή σε χρωματιστά χαρτόνια, όπου παίζουν με τους συνδυασμούς των χρωμάτων. Τα μικρά μου φτιάχνουν ακόμα κι ιστορίες, δίνουν όνομα σε κάθε σχήμα. Τα κολλάμε με μπλου τακ και τα φυλάμε σε ένα φάκελο, ώστε να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές. Επιπλέον, μπορούμε με κάποια από αυτά να φτιάξουμε ένα μόμπιλε.
• Ο Ματίς αναπαριστά με τα σχήματα σκηνές από την καθημερινότητα και μας δίνει την ιδέα να φτιάξουμε παζλ από χαρτόνι. Διαλέγουμε μια εικόνα από το βιβλίο και κόβουμε το σκηνικό της σε αντίστοιχα κομμάτια (όπως στη φωτογραφία με το δέντρο στο παράθυρο). Αν και το φτιάξαμε με το επτάχρονο μου για το τρίχρονο, είναι ένα απλό παιχνίδι που αρέσει πολύ και στα δύο.
• Όπως στο βιβλίο αναπαράγονται έργα του Ματίς, έτσι κι εμείς μπορούμε με τη σειρά μας να «αντιγράψουμε» ένα δικό του έργο. Διαλέξαμε την «Πολυνησία: η θάλασσα», όπου το μοτίβο είναι εύκολο, τα σχήματα μοιάζουν με φύκια και οι χρωματικοί συνδυασμοί είναι έντονοι. Δεν έχουμε ακόμα σταθεροποιήσει τα σχήματα με ρευστή κόλλα, ώστε να μπορούν τα παιδιά να αλλάζουν τις θέσεις τους. Αργότερα, θα διακοσμήσει το δωμάτιο τους.

Ο «Κήπος του Ματίς» είναι ένα βιβλίο που γοητεύει τα παιδιά (και τους μεγάλους) με τη ζωντάνια των πολύχρωμων εικόνων του και την αφηγηματική του απλότητα. Συνάμα, είναι μια σπουδαία ευκαιρία για μια πρώτη γνωριμία με τον Ανρί Ματίς: το έργο του, τον δρόμο που βάδισε προς την ανακάλυψη μιας καινούριας τέχνης, τα αποθέματα δύναμης και θέλησης του. Αντί να τον καταβάλλει η σοβαρή του ασθένεια, βρίσκει διέξοδο στην καλλιτεχνική δημιουργία. Είναι ένα βιβλίο που δείχνει στα παιδιά ότι μπορούν να συνθέσουν τον δικό τους ολάνθιστο κήπο, αρκεί να έχουν χρωματιστό χαρτί κι ένα ψαλίδι.

Εικονογράφηση: Κριστίνα Αμοντέο, Απόδοση: Χρήστος Μπουλιώτης,

Εκδόσεις Μέλισσα

Ηλικία: 5