«Ο πόλεμος τελείωσε, μετά από 4 χρόνια, όχι άλλες οβίδες, όχι θάνατος, όχι άλλη λάσπη, όχι άλλες διαταγές και νόμοι, όχι άλλο μολύβι και καταπίεση: Όλα διαλύονταν, όλα κατέρρεαν, μία νέα εποχή, μία νέα ζωή […] το περιμέναμε τόσο καιρό αυτό το τέλος, που σταματήσαμε να το πιστεύουμε».

Εγώ;

Όμως, τελειώνει άραγε ο πόλεμος; Ή συνεχίζει να καίει μέσα στους ανθρώπους που τον έζησαν; Ο Peter Flamm μας δίνει την απάντηση.  Ο ήρωας του βιβλίου επιστρέφει στην πατρίδα του με την προσδοκία μας νέας ζωής. Ωστόσο,  ανακαλύπτει ότι ο πόλεμος έχει φωλιάσει μέσα του. Ο εαυτός του μετατρέπεται στο πιο σκληρό πεδίο μάχης. Αυτόν τον εσωτερικό πόλεμο με τον ψυχικά τραυματισμένο εαυτό αφηγείται το «Εγώ;». Ένα συνταρακτικό μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 1926 και, έναν αιώνα μετά, μοιάζει σαν να γράφτηκε για το σήμερα.

 Υπόθεση

Με τη λήξη του Α΄Παγκόσμιου, ο γιατρός, Χανς Στερν, γυρίζει σπίτι, κουβαλώντας μέσα του εικόνες και βιώματα από τον πόλεμο. Η οικογένεια του κι ο κοινωνικός του περίγυρος τον υποδέχονται με έκπληξη και χαρά. Μόνο ο σκύλος αντιδρά διαφορετικά και στην αρχή του επιτίθεται. Ο ήρωας προσπαθεί να προσαρμοστεί στην καθημερινότητα, «να γιορτάσει τη ζωή», όμως, δεν αναγνωρίζει τον ίδιο του τον εαυτό κι ως το τέλος της ιστορίας παραπαίει ανάμεσα σε δύο κόσμους.

Πραγματικότητα ή Παραίσθηση;

Από την πρώτη σελίδα αμφιταλαντευόμαστε κι εμείς. Η αφήγηση, ασθματική, γεμάτη ρωγμές, μάς σφυροκοπά σαν πυροβολισμός. Παγιδευόμαστε στη σύγχυση και την αβεβαιότητα του ήρωα.  Ζει στην πραγματικότητα ή σε μία παραίσθηση; Η αλήθεια κι οι σκιές εναλλάσσονται και μέσα σε αυτή τη δίνη αποκαλύπτεται η συναρπαστική δύναμη του «Εγώ;».

Ο σκύλος

Η παρουσία του σκύλου είναι συγκινητική και συμβολικά φορτισμένη. Είναι ένστικτο και καθαρότητα. Το μόνο πλάσμα που βλέπει τον ήρωα όπως είναι. Όταν εκείνος χάνει τον εαυτό του, ο σκύλος του διαισθάνεται την αλήθεια.

Το τραύμα του πολέμου

Καθώς διάβαζα, μου ήρθε πολλές φορές στο μυαλό το μυθιστόρημα του Αντόνιο Λόμπο Αντούνες: «Ώσπου οι πέτρες να γίνουν ελαφρύτερες από το νερό». Αν κι είναι πολυφωνικό και πραγματεύεται τη μνήμη και την κοινωνική πίεση, συνομιλεί με το «Εγώ;» ως προς το θέμα και την ένταση της γραφής. Και τα δύο αποτυπώνουν την ωμή αλήθεια: ο πόλεμος δεν τελειώνει με την κατάπαυση πυρών, το τραύμα του διαλύει τον άνθρωπο, καταστρέφει κάθε δυνατότητα ζωής

Ακόμα κι εμείς -που πόλεμο δε ζήσαμε-, αυτή τη στιγμή, δεν βλέπουμε κάθε μέρα το τραύμα στις εικόνες από την Παλαιστίνη; Πόσοι άνθρωποι ήταν και θα είναι ψυχικά τσακισμένοι σαν τον ήρωα του βιβλίου;  Γι’ αυτό μας αναστατώνει και παραμένει αβάσταχτα επίκαιρο. Γιατί δεν είναι απλά μία ιστορία, αλλά μία πληγή που έχει φωνή και μιλάει σε όλους μας. Την ακούς;

Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ!»

Μετάφραση – Επίμετρο: Μαρία Μάντη

Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2025

υ.γ. Αν το βιβλίο ήταν τραγούδι

υ.γ.2 Δανείστηκα τον τίτλο από το ποίημα του Μ. Αναγνωστάκη “Πόλεμος” [ολόκληρο εδώ]